Wheat

बालीका लागि चाहिने खाद्यतत्व आपूर्तिका लागि प्रांगारिक मल (कम्पोष्ट, गोठेमल) २०० के.जी. प्रति कठ्ठाका दरले गहुँ लगाउनु भन्दा १५ दिन अगावै माटोमा एकनास सँग मिलाउनु पर्छ । सके सम्म खेतबारीमा मल घोप्ट्याएर (पहिलेदेखि गरी आएको चलन भन्दै) त्यत्तिकै छोड्नु हुँदैन । मललाई माटोमा तत्काल मिलाइहाल्नुपर्छ । यसो गरेमा घामले तथा हावाले खाद्यतत्व उडाइदिने वा पानीले बगाउने सम्भावना कम हुन्छ ।

बाली लगाउनका लागि माटोमा चाहिने मात्रामा चिस्यान सुनिश्चित गर्नुपर्छ । जोतेको खेत राम्रोसँग सम्याउनुपर्छ जसले गर्दा चिस्यान रहिरहन्छ, बीउ राम्रोसँग उम्रिन्छ र हुर्कन्छ, झारपात पनि कम हुन्छ र सिंचाई गर्न पनि सजिलो हुन्छ । डलेठो वा अन्य यस्तै उपकरण प्रयोग गरी वा कोदालोले सबै डल्ला फुटाउनुपर्छ र माटो मसिनो बनाउनुपर्छ

धेरैजसो माटोमा खाद्यतत्वको कमी रहेको हुन्छ जसले गर्दा बालीबिरुवा राम्रोसँग नबढ्ने र उत्पादन पनि कम हुने हुन्छ । विभिन्न प्रकारका मलहरूले गहुँबालीलाई चाहिने विभिन्न खाद्यतत्व आपूर्ति गर्छन्र बालीको उत्पादन बढाउन सघाउँछन्। मल कति चाहिन्छ भन्ने कुरा बालीको जात, माटोमा रहेको मलिलोपनको अवस्था, ठाउँ र त्यहाँको पर्यावरणीय अवस्था, पहिले लगाएको बाली, र उत्पादन लिन चाहेको परिमाणले पनि निर्धारण गर्दछ । सामान्यतया, हामीले के बुझ्नुपर्छ भने एउटा बाली लिँदा जति खाद्यतत्व खर्च भएको हुन्छ, अर्को बालीका लागि माटोमा ती सबै तत्व पुनः आपूर्ति गर्नुपर्छ । गहुँ बाली लगाउदा एक कठ्ठाको लागि डिएपि ३.६२ के.जी र पोटास मल २.७८ के.जी. ( १००ः५०ः५० केजी/हेक्टर) हाल्नुपर्छ । बोरोनको मात्रा कम भएको माटोमा (विशेष गरि पुर्वी तराई) जमिनको अन्ति तयारीको बेलामा ५०० ग्राम बोरेक्स प्रति कठ्ठाका दरले प्रयोग गर्नु पर्दछ । राम्रो बाली उत्पादनका लागि मलको प्रयोग सन्तुलित, चुस्त र प्रभावकारी हुनुपर्छ ।

टप ड्रेस गर्न‘ पहिले गोडमेल र सिंचाई गर्न‘पर्छ | एक कठ्ठाको लागि ५.८३ के.जी. युरियालाई दुई भाग लगाई दुई पटक हाल्न‘पर्छ |पहिलो टप ड्रेसिङ गाँज हाल्न तयार भएको जरा आउने अवसथामा (रोपेको २१/२५ दिनमा) हाल्न‘पर्छ भने दोस्रो टप ड्रेसिङ बालाको गुभो लाग्ने अवसथामा (रोपेको ४५-५0) दिनमा) हाल्न‘पर्छ . प्रत्येक टप ड्रेसिङ गर्दा २.९२ के.जी. य‘रियालाई हातले वा प्रेडरको सहायताले एकनाशले गर्न‘पर्छ यद्यपी मलको मात्रा थान, जात र माटोको उर्वरापनमा भर पर्छ|

समयमै बाली थन्क्याउन सकियो भने गहुँको दाना खेर जान पाउँदैन र गुणस्तर पनि कायम रहन्छ । तर धेरै छिटो बाली काटियो भने गुणस्तरमा ह्रास आउँछ भने धेरै ढिलो बाली काट्नाले दाना खसेर खेर जान्छ । गहुँको दाना डाँठमा आएको परिवर्तन जस्तै बासना, रंग, आकार र चिस्यानको मात्रा लाई हेरेर बाली काट्ने समयम वा अवस्था निर्धारण गर्नुपर्छ । सिंचति जग्गामा लगाइएको भन्दा आकाशे पानीको भरमा लगाइएको गहुँ छिटो पाक्छ । सामान्यतया तलका दुई सुचकहरुलाई विचार गरेर गहुँबाली काट्न सकिन्छ । चिस्यानको मात्रा दानामा चिस्यानको मात्रा १४ देखि २० प्रतिशत हुनुपर्छ । दानाको अवस्था दाना कडा हुन्छ र डाँठ सुख्खा हुन्छ । साथै बालको ठिक तलको डाँठ खैरो भइसकेको हुन्छ ।

बाली काट्ने समय र तरिकालाई ध्यान दिनुपर्छ । गहुँ चैत्र महिनामा काट्नुपर्छ । गहुँलाई साधारणतया हँसियाको सहायताले जमिन देखि ३/६ से.मी. माथि काटि साना(साना मुठा बनाई १/२ दिन खेतबारीमै सुकाउनुपर्छ । गहुँ काट्ने मेशिन र कम्बाइनर पनि प्रयोगमा आउन थालेका छन् ।एन.एस.ए.एफ. परियोजनाले विभिन्न जिल्लामा गरेका गहुँ खेतीका स्थलगत परीक्षण तथा प्रदर्शनहरूका आधारमा सिफारिश मल र किसानले गरेका व्यवस्थापनबाट राष्ट्रिय औसत उत्पादनभन्दा ६७ प्रतिशत बढि र सिफारिश मल र द्धच्क को प्रयोग गर्दा राष्ट्रिय औसत उत्पादनभन्दा ८३ प्रतिशत बढि उत्पादन दिएको पाइएको छ ।